کاووس حسن لی: آسیب شناسی شعر آیینی یک ضرورت است
شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبیات معاصر کشور با اشاره به این نکته که مفهوم شعر آیینی در عصر حاضر نیازمند آسیب شناسی است گفت: مهمترین دلیل اینکه شعر از رسالت گذشته خود دور شده این است که شاعر معاصر وظیفه خود را در این نمی بیند که شعر بگوید و دیگران را تعلیم دهد بلکه تنها به دنبال این است که اثر خود را با فرم و قالبی تازه بسراید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یار و یادگار به نقل از ایرنا، کاووس حسن لی با بیان آنکه پیش از پرداختن به هر مبحثی با هر رویکردی در مورد شعر آیینی باید به این پرسش پاسخ داده شود که آیا عرفان و دین در ادبیات معاصر نمود دارد یا نه؟ گفت: پاسخ این سوال مثبت است اما باید توجه داشته باشیم که رویکردهای گوناگون در ادبیات معاصر به ویژه شعر وجود دارد.
شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبیات معاصر کشور ادامه داد: در مقابل گروهی که هیچ توجهی به مبانی عرفانی و دینی ندارند، گروهی دیگر می کوشند تا همان مبانی عرفانی و دینی گذشته را متناسب با نیازهای زمان بیان کنند، به همین دلیل ادبیات عرفانی و دینی امروز ماهیتی متفاوت با ادبیات عرفانی گذشته دارد.
سراینده مجموعه شعر « رنگ از رخ تمام قلم ها پریده است» با اشاره به این مساله که میان اشعار عرفانی و آیینی تفاوت زیادی وجود دارد خاطرنشان کرد: اغلب گمان می کنند هر شعر آیینی عرفانی نیز هست در حالی که شعر آیینی مایه های عرفانی اندکی دارد.
حسنلی گفت: شعر آیینی عمدتا بیان گزارش های ساده وقایع تاریخی است که در قالب شعر می آید درحالی که در زندگی سرایندگان این گونه شعرها برخلاف شاعران عارف هیچ سلوک عملی و یا نظری عرفانی دیده نمی شود.
وی ادامه داد: با آنکه در اشعار افرادی چون محتشم کاشانی و شهریار مایه های عرفانی وجود دارد اما اینها عارفان و اصل شناخته نمی شوند. شعرهای آیینی بیشتر صورت ظاهری مذهبی دارند و کمتر معانی بلند عرفانی در این شعر ها یافت می شود در حالی که در شعر شاعرانی که ادعایی درباره عرفانی و دینی بودن اشعارشان ندارند، معانی بلند عرفانی دیده می شود که خواننده را زلال و دگرگون می کند.
سراینده مجموعه شعر «به لبخند آیینه ای تشنه ام» با اشاره به آنکه موضوع عرفان اندیشه نگرانه است و به تفکر و اندیشه مربوط است تصریح کرد اندیشه می تواند در صورت های مختلف بیان شود برای مثال در فیلم های سینمایی جدید با استفاده از تکنیک های گوناگون موضوعات گذشته دوباره به گونه ای بیان می شود که این موضوعات تازگی دارد بنابراین با استفاده از تکنیک ها و ابزارهای جدید در یک فیلم سینمایی مدرن هم می توان یک مفهوم دینی را بیان کرد.
وی افزود: اما باید توجه داشته باشیم که آموزه ها و شیوه های بیانی در متون عرفانی ما با آنچه امروز جریان دارد، کاملا متفاوت است. شیوه عرفانی گذشته بیشتر «صوفیانه»، «تعلیمی» و مبتنی بر «آداب مشخص» و «منازل روحی» بود، اما آنچه در عرفان امروز مطرح هست بیشتر «دریافت های درونی» و «درنگ در حقیقت هستی» و «پیدا کردن یک حس متعالی» از جهان است.
سراینده مجموعه شعر «من ماه تابانم» با بیان آنکه در بخشی از شعر امروز معناگریزی دیده می شود و شاعران توجه جدی خود را بیشتر بر فرم و زبان شعر متمرکز کرده اند اظهار داشت: به تعبیری دیگر بخشی از ادبیات معاصر ما درنگ و تمرکز خود را برای ایجاد ساخت فرم تازه گذاشته است. متاسفانه شاعر امروز برای خود رسالت اجتماعی و دینی قایل نیست.
وی افزود: امروز برخی شاعران تعهد خود را به عنوان یک هنرمند در این می بینند که با زبان ورزی و درنگ در فرم، التذاذ هنری ایجاد کند، به همین دلیل امروز دیگر مثل گذشته رسالت دینی و اجتماعی در کانون توجه شاعر نیست.
حسنلی گفت: در این میان برخی شاعران نوآور وجود دارند که شیوه های بیانی رایج در شعر را متناسب با پسند ها و سلیقه های مخاطب هم دوره خود نمی دانند و می خواهند تا همان مفاهیم رایج را با تکنیک های جدید بیان کنند. اما این تنها یکی از دلایل روی آوردن به تکنیک های جدید است.