امام خمینی (ره) در زمینه آنچه می‌توان ذیل حقوق شهروندی طبقه‌بندی کرد، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ضمن طرح برخی مسائل فقهی و به‌ویژه، آن‌دسته از مسائلی که پس‌زمینه‌های کلامی هم دارند، با نگاهی به آینده و افقی هرچند در آن ایام دور از دسترس، توجهاتی به موضوعاتی کرده‌اند که نشان می‌دهد فقیهی با دغدغه‌های اجتماعی بوده‌اند. ایشان هم در ضمن نقد وضعیت موجود جامعه در آن ایام، به‌نحو سلبی و هم در پاره‌ای از موارد به‌نحو ایجابی به نکات قابل توجهی رسیده‌اند. در پی شکل‌گیری نهضت دینی در ایران و اقتضائات این نهضت، طبیعی است که این عطف توجه بیشتر شده است. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب تا درگذشت ایشان، انبوه موضوعاتی که شرایط اجتماعی پیش می‌آورد، موجب طرح مباحث یا صدور احکام و فرامینی از جانب ایشان شد که بعضاً به مباحث پایه حقوق شهروندی مربوط می‌شد. به‌علاوه، حوزه دیگری که جا دارد با تمامی ابعادش به لحاظ نسبتی که با حقوق شهروندی دارد، مورد بررسی قرار گیرد، سیره عملی ایشان در این سال‌هاست که گاهی مجال می‌دهد پرتوی بر آراء و اندیشه‌های ایشان در این زمینه افکنده شود.