گفتگو با محمد نبی حبیبی*

حقوق مردم بر حکمران در حکومت اسلامی چیست و توصیه های امام در این زمینه چه بوده است؟

من معتقدم که فرمان مالک اشتر حضرت امیرالمومنین(ع) یک سند معتبر جامع الاطرافی است برای حقوق مردم نسبت به حاکم و حقوق حاکم نسبت به مردم. معتقدم ضمن این که مردم به ما هو مردم فی نفسه یک سری حقوق دارند که طبیعتا کسانی که با مردم سر وکار دارند، چه حاکم باشند و چه حاکم نباشند، بایستی آن را رعایت کنند. اما معتقدم حاکم در نگرش اسلامی یک وظیفه ای در مقابل حقوق مردم دارد و آن این است که برای پیاده کردن احکام الهی بهترین واثرگذارترین روش ها و موضوعات را اولا بفهمد و ثانیا اجرا کند. من معتقدم در بینش اسلامی آن جایی که مردم و یا اکثریت مردم یک راه نادرستی را پذیرفته اند و می خواهند آن را شروع کنند، فرق حاکم اسلامی و حاکم غیر اسلامی در این جا بسیار مشخص می شود. در دموکراسی های غربی می گویند مردم هر چه که خواستند، به خودی خود تبدیل به قانون و حق می شود. یعنی در این نظام ها اکثریت حق تلقی می شود. بنده معتقدم ضمن اهمیتی که مردم در حاکمیت اسلامی دارند اما فقط اکثریت رای برای این که آن را به حقوق تبدیل کنیم کافی نیست.یعنی آنجایی که خواست اکثریت با احکام الهی تضاد پیدا می کند حاکم اسلامی حق ندارد چون اکثریت مردم به یک حکم مخالف احکام الهی معتقد شدند، آن را برآورده کند. به عنوان مثال عرض می کنم الان در دموکراسی های غربی که عده ای از افراد روشنفکر ایرانی هم یا برخی از کشورهای دیگر هم به آن پایبند شده اند این است که اگر در جایی اکثریت مردم نظری متحد پیدا کردند حکومت باید این نظر را عملی کند. ما از این ها سوال می کنیم که اگر در یک منطقه جغرافیایی راجع به نوشیدن شراب، استعلام کنیم و اکثریت مردم این را کار مباحی بدانند واقعا هم رای اکثریت مردم همین باشد آیا در بینش حکومتی این جز حقوق مردم محسوب می شود؟ در دموکراسی های غربی این جز حقوق مردم است که حاکمیت بایستی با توجه به رای اکثریت این خواسته را عملی کند. اما در بینش اسلامی نه اکثریت بلکه همه مردم هم چنین نظری پیدا کنند که نوشیدن شراب مورد نظرشان هست، هیچ حقی برای آنها حاصل نمی شود که از رهگذر آن بتوانند این را از حاکیمت مطالبه کنند.با برخی از این دوستان که صحبت می کردیم می گفتند در برخی از مجالس قانونگذاری بعضی  از کشورهای غربی ازدواج همجنس آزاد شده است. اکثریت هم به این قانون رای داده اند و تقلبی هم صورت نگرفته است. حالا فرض شود که ما به عنوان مسلمان می توانیم به چنین چیزی تن دهیم؟ یکی از حقوقی که مردم از حاکمیت باید مطالبه کنند و در مقابل حاکمیت هم باید از مردم آن را بخواهد پیاده کردن احکام الهی است. اگر بخواهیم با فرمایشات امام مثال بزنیم ایشان فرموده اند: «مجلس در راس امور است»[1].یعنی این که مردم انتخابات برگزار کنند اکثریت به یک نفر رای دهند، مجموعه این ها که رای اکثریت را به دست آورده اند مجلس را تشکیل بدهند. امام گفته اند این مجلس در راس امور است. ولی همین امام در تعبیری این چنینی فرمودند: «اگر همه مردم یک چیز بگویند و حق چیز دیگری باشد من طرف حق را خواهم گرفت»[2]. بنا بر این در مسائل عادی و در صورتی که با حکم الهی تعرضی پیش نیاید حاکمیت اسلامی باید رای مردم را معتبر بداند. قاعدتا در حکومت های دینی و غیر دینی یکی از حقوق مسلم مردم این است که حکومت باید به خدمت کردن به آنها و تامین رفاه آنها و خیلی از نیاز های مردم به عنوان بدهی حاکمیت به مردم توجه کند. من معتقدم که حاکمیت اسلامی وظیفه هدایت مردم را هم به عهده دارد. لذا من هم معتقدم که اگر حکومت، حکومت اسلامی است ارشاد و هدایت مردم، البته با بهترین روش ها جز وظایف او و حقوق مردم در این رابطه محسوب می شود. بنا بر این ما در موضوعات مربوط به حقوق و وظیفه حاکمیت و مردم و نسبت به هم، بایستی مستند اصلی مان قرآن، روایات و استنباطات ولی فقیه باشد.

ادامه گفتگو را اینجا مطالعه نمایید.