چکیده

آزادی از اصولی است که هر انسانی در نهاد خود با او مأنوس است و بعد از نعمت حیات، برترین نعمت الهی است. آزادی و آزاد بودن از خواسته های اولیه انسانی و بی شک کلامی مقدس است که بشرِ خواستار آزادی، همواره برای رسیدن به آن تلاش کرده است.

در این جستار برآنیم که آزادی را از منظر اسلام و غرب، اقسام آزادی، ارتباط آن باسایر مقولات و نیز راههای دستیابی به آزادی، آسیب های آن و نیز رویکرد انقلاب به آزادی و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی در این زمینه را از دیدگاه امام مورد بررسی قرار دهیم.

 مقدمه

آزادی معادل واژه "حریّت" در زبان عربی، به معنای رهایی و استقلال (فرهنگ معاصر عربی- فارسی، ص112) و واژة (freedom) و (liberty) در انگلیسی به معنای عدم وابستگی است.(دانشنامه سیاسی، صص30-32)

آزادی از مقولات مهم و موکد در قرآن کریم و روایات ائمه معصومین علیهم السلام به شمار می رودکه زاییده تفکر و معارف والای پیغمبران است. با نگاهی به تاریخ اسلام، بارقه های آزادی و آزادی خواهی، به عنوان یک ارزش والای انسانی، در قاب قیام عاشورا متجلی است.

آیات زیادی در قرآن ، مبتنی بر آزادی و اختیار انسان است (مجموعه اثار شهید مطهری، ج1، ص360؛ همان، ج3،ص82) و اولین دعوت اسلام، نفحه آزادی می باشد: قولوا لا اله الا الله تفلحوا.(مجموعه یادداشت ها، ج1، ص68) ارزش آزادی چنان در قرآن و روایات مورد تقدیس است که از انسان، به سبب داشتن چنین نعمتی به «خلیفه الله» یاد شده است.(مجموعه آثار شهید مطهری، ج3، ص664؛ ج24، ص677؛ مجموعه یادداشتها، ج1، ص56). بی شک «حریت » در متن ارزش های اسلامی است و اسلام، دین آزادی و حریت و مخالف با هرگونه تبعیض طبقاتی است.(مجموعه آثار شهید مطهری،ج24، ص150)

انسان که دارای کرامت الهی است، آزاد خلق شده است. انسان آزاد با رهایی خود از خفت و خواری وآزاد ساختن شخصیت و پرورش اندیشه های خویش، راه را برای آزادی های اجتماعی و سیاسی گشوده خواهد ساخت. بدین ترتیب روابط اجتماعی که برپایه اعتماد به نفس است، ریشه در افکار و جامعه ای آزاد و امن خواهد داشت.

در اندیشه سیاسی حضرت علی(ع)، اصل مشورت به عنوان یکی از اصول آزادی سیاسی مطرح می شود و هدف از مشورت، بهره گیری از آرای گوناکون افراد به منظور دستیابی به نتیجه و راه حلی مناسب است، به همین دلیل مشارکت افراد در عرصه سیاست، بهره گیری از آزادی های افراد در قالب تشکل های حزبی گروهی و فردی است. از دیگر اصول سیاسی حکومت علوی، آزادی انتقاد و ابراز مخالفت سیاسی است که مسئولان و کارگزاران می بایستی در برابر انتقادهای مردمی، انتقادپذیر بوده و بدین وسیله از عیوب و کارکردهای خود، آگاه شوند.(اندیشه سیاسی در گفتمان علوی، صص65 -68).

ادامه مقاله...