□ خوش قدم زندی اسدآبادی
تعریف خدمت
واژة «خدمت» از نظر لغوی به معنای پرستاری، تعهد و تیمار؛ انجام عملی از سر بندگی و دلسوزی برای کسی؛ تعهد و دلسوزی؛ مرافقت؛ انجام کاری نیک در حق کسی و همچنین، در معنای مشابه کار کردن برای کسی، چاکری و... به کار رفته است. (ر.ک: لغت نامه دهخدا؛ ر.ک: فرهنگ معین؛ فرهنگ عمید.)
و از نظر کاربردی «خدمت» مفهوم گسترده ای دارد و همة امور اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را دربر می گیرد این واژه بر گذشت، فداکاری، ایثار، تحمل رنج و سختی و... صدق می کند. (ر.ک: اخلاق عبادی، ص 145 ـ 146) بنابراین، خدمت، عملی است که عامل در آن با اندیشه و انگیزة گره گشایی به امور مردم می پردازد.
1
«خدمت به خلق» از والاترین مظاهر عبادت است:
«من سعی فی حاجة أخیهِ المـؤمن فکأنّما عبد الله تسعة آلاف سنة صائماً نهاره، قائماً لیله»؛(بحارالانوار، ج 71، ص 315، ح 72) هر فردی که در برآوردن نیاز برادر مؤمنش تلاش کند، گویا نُه هزار سال خداوند را عبادت کرده، در حالی که روزها را روزه دار و شب ها را شب زنده دار بوده است.
برگزیدگان الهی، انبیا و معصومان، خدمت گزارترین افراد به مردم خواهند بود؛ زیرا آنان اسوه و شاخص اند و درخت کمال به بالنده ترین شکل در وجودشان سر به فلک کشیده است. آیة
الهی خطاب به پیامبر اکرم(ص) را به یاد آوریم که می فرماید: (وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنْ اتَّبَعَکَ مِنْ الْمُؤْمِنِینَ)؛ (شعرا(26): 215) پر و بال خود را برای مؤمنانی که پیرو تو هستند، بگستران.
عبارت «خفض جناح» که سه بار در قرآن کریم به کار رفته است، به کنایه از کمال مهرورزی، عطوفت و خدمتگزاری خالصانه و متواضعانه حکایت می کند. پیامبران و اولیای الهی دل سوزترین و خدمت گزارترین انسان ها نسبت به افراد جامعه بوده اند. آنان برای هدایت مردم، مشکلات طاقت فرسایی را به جان می خریده اند. قرآن شریف دربارة پیامبر اسلام می فرماید: او به خاطر سختی هایی که به مردم می رسید، بسیار در رنج و ناراحتی بود. (توبه(9): 128)
در روایت های مختلف نیز بر اهتمام ورزیدن به امور مسلمین تأکید بسیاری شده تا جایی که «ایجاد و تقویت روحیة خدمت به دیگران» به عنوان یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت دینی معرفی شده است. وقتی از پیامبر بلندمرتبة اسلام دربارة محبوب ترین بندگان نزد خداوند سؤال شد، ایشان فرمودند: محبوب ترین بندگان نزد خداوند، آن کسی است که سودش بیشتر به مردم برسد. (اصول کافی، ج3، ص 239)
در مقابل، کسی که هر روز به امور مسلمانان همت نگمارد، مسلمان نیست. (ر.ک: اصول کافی، ج 2، ص 163، ح 1) در جامعة اسلامی، همة افراد در واقع اعضای یک پیکرند، از این رو، افراد باید در جهت رفع نیازمندی های یکدیگر بکوشند که این از اجر وپاداش بزرگ برخوردار است. رسول گرامی اسلام(ص) می فرماید: کسی که برای برادر مؤمن خود نیازی برآورد، مانند کسی است که روزگار درازی خدا را عبادت کرده باشد. (ر.ک: بحار الانوار، ج 71، ص 315، ح 72)
بر اساس اصل برادری دینی، مؤمنان موظف به خدمت به هم هستند و ترک وظیفه امری مذموم شمرده می شود و به معنای ضایع کردن حقوق دیگران است.
امام خمینی، مردم را صاحبان اصلی انقلاب می دانست و برای آنان، ارزش و احترام ویژه ای قائل بود و در هر فرصتی، مسئولان را به خدمت رسانی به مردم سفارش می کرد. (ر.ک: صحیفه امام، ج 19، ص 36؛ ج 7، ص 237؛ ج 13، ص 283)
ادامه مطلب ...