اندیشۀ دموکراسی یکی از مباحث مهم است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی در مقابل حاکمیت دینی مطرح شد. نزاع قالب مشخصی داشت: «جمهوری اسلامی» یا «جمهوری دموکراتیک اسلامی»؟

چندی است که این بحث بار دیگر در عرصه نظریه پردازی سیاسی بارور شده است و این اندیشه، در حوزه تفکر دینی، دل مشغولی و بحث های فراوانی در میان محققان و متفکران برانگیخته است. امّا طرح نسبتِ بین دین دموکراسی بدون پرداختن به تبیین و تنوعی که هر یک دارا هستند، به پاسخ های مبهم و چه بسا بی فایده و یا کم فایده ای انجامیده است. از این رو لازم است به تعریف، انواع و مدل های دموکراسی (نخبه گرای رقابتی، مشارکتی، تکثرگرا،...) بپردازیم تا زمینۀ مقایسۀ آن با قرائت های مختلف از دین (اسلام فردی یا سکولار یا اسلام سیاسی، مبارز و انقلابی) فراهم شود.[2]

آن چه به ضرورت این تبیین و توضیح می افزاید این است که نظریه دموکراسی خوددارای مفسران بی شمار و کاملاً متفاوت و بعضاً متضادی است ـ نظیر دموکراسی مارکسیستی و دموکراسی لیبرال ـ و در طول قریب به سه هزار سال تاریخ اندیشۀ سیاسی بشر، طراحی شده و مورد نقادی قرار گرفته است. پیچیدگی، گستردگی و مبهم بودن معنای دموکراسی و اصول آن، هم چنین مقبولیت عام دموکراسی به ویژه در سدۀ بیستم، بر این گنگی و ابهام افزوده است به گونه ای که دیوید هِلد ـ یکی از نظریه پردازان معاصر ـ را به حیرت انداخته است. وی می گوید: «تاریخ اندیشۀ دموکراسی بغرنج و تاریخ دموکراسی ها گیج کننده است».[3]

ادامه مطلب